Trong Nghị quyết 68 về phát triển kinh tế tư nhân vừa được Bộ Chính trị ban hành, một nội dung đáng chú ý là xóa bỏ hình thức thuế khoán đối với hộ kinh doanh, chậm nhất trong năm 2026. Đây được xem là một bước chuyển đổi lớn trong chính sách quản lý thuế đối với khu vực hộ kinh doanh – vốn chiếm tỷ lệ rất lớn trong nền kinh tế phi chính thức tại Việt Nam.
🧾 Thuế Khoán Là Gì?
Thuế khoán là phương pháp tính thuế áp dụng cho hộ kinh doanh, cá nhân kinh doanh không thực hiện hoặc thực hiện không đầy đủ chế độ kế toán, hóa đơn, chứng từ. Theo phương pháp này, cơ quan thuế xác định mức thuế phải nộp dựa trên doanh thu ước tính, ngành nghề kinh doanh và quy mô hoạt động của người nộp thuế. Mức thuế khoán được tính theo tỷ lệ trên doanh thu khoán do cơ quan thuế xác định, áp dụng đối với hộ kinh doanh, cá nhân kinh doanh nộp thuế theo phương pháp khoán (thuvienphapluat.vn).
Phương pháp thuế khoán đã từng là một công cụ hữu hiệu để cơ quan thuế quản lý nhóm kinh doanh nhỏ lẻ, do đặc điểm quy mô nhỏ, không có hóa đơn, không đủ năng lực quản trị kế toán. Tuy nhiên, cơ chế này cũng tạo ra nhiều bất cập trong thực tiễn.
🔍 Vì Sao Cần Xóa Bỏ Thuế Khoán?
Hiện nay, cả nước có khoảng 3,6 triệu hộ kinh doanh, trong đó gần 2 triệu hộ đang nộp thuế theo hình thức khoán (chiếm 66%). Thuế khoán từng được xem là giải pháp quản lý linh hoạt: đơn giản, nhanh chóng, dễ thực hiện. Tuy nhiên, thiếu minh bạch và dễ bị trốn thuế là những hạn chế lớn.
Bà Nguyễn Thị Cúc, Chủ tịch Hội Tư vấn Thuế Việt Nam, đã dẫn chứng nhiều cửa hàng dịch vụ như spa, khám chữa bệnh… doanh thu thực tế cả trăm triệu đồng/tháng, nhưng thuế khoán chỉ vài triệu. Rõ ràng, thuế khoán đang tạo kẽ hở trong việc quản lý thu nhập đối với khu vực hộ kinh doanh.
Không chỉ làm thất thu ngân sách, cơ chế khoán còn dẫn đến sự thiếu công bằng giữa các hộ kinh doanh. Có những hộ kinh doanh thật sự nhỏ lẻ lại phải nộp mức thuế tương đương hoặc cao hơn những hộ có doanh thu cao nhưng cố tình kê khai thấp. Thực trạng này gây bất bình trong xã hội, làm suy giảm tính tuân thủ và ý thức chấp hành pháp luật thuế.
Thêm vào đó, việc khoán thuế còn phụ thuộc nhiều vào đánh giá chủ quan của cán bộ thuế, dẫn tới nghi ngại về tính minh bạch và thậm chí có thể phát sinh tiêu cực.
🛠️ Lộ Trình Thay Thế Thuế Khoán
Theo Nghị quyết 68, chủ trương xóa bỏ thuế khoán được đánh giá là đúng đắn và cần thiết. Tuy nhiên, các chuyên gia đều nhấn mạnh: không thể đột ngột, cần lộ trình rõ ràng, hỗ trợ chủ động cho hộ kinh doanh. Bởi khi bỏ thuế khoán, họ sẽ chuyển sang kê khai thuế hoặc dùng hóa đơn điện tử từ máy tính tiền, tăng yêu cầu về kỹ năng, chi phí và pháp lý.
Điều này đặc biệt thách thức với nhóm hộ kinh doanh nhỏ lẻ, không có kỹ năng sử dụng phần mềm kế toán hoặc thiết bị điện tử. Nếu không được hướng dẫn bài bản, họ có thể từ bỏ hoạt động kinh doanh hoặc chuyển sang kinh doanh không khai báo.
💰 Chi cục Thuế Khu vực I đã đề xuất thí điểm chuyển toàn bộ hộ kinh doanh sang kê khai thuế tại Hà Nội, đồng thời hợp tác với các đơn vị công nghệ cung cấp hóa đơn điện tử, giúp hộ kinh doanh tiết kiệm chi phí và giảm bớt gánh nặng quản lý.
📲 Ông Mai Xuân Long (Chi cục Thuế Khu vực IV) cho biết: “Áp dụng hóa đơn điện tử và eTax Mobile sẽ giúp cơ quan thuế theo dõi doanh thu sát thực tế, hạn chế trốn thuế, mỗi người tự tra cứu và nộp thuế bất cứ lúc nào”.
Ngoài ra, cần có những cơ chế hỗ trợ như:
- Miễn phí phần mềm quản lý bán hàng cho hộ kinh doanh trong thời gian đầu;
- Đào tạo miễn phí sử dụng hóa đơn điện tử;
- Tăng cường tư vấn pháp lý, kế toán lưu động tại địa phương;
- Đơn giản hóa quy trình kê khai, minh bạch hóa các chỉ số đánh giá doanh thu.
⚖️ Góc Nhìn Từ Chuyên Gia
Nhiều chuyên gia cho rằng, việc thay thế thuế khoán là một bước tiến về thể chế và công bằng xã hội. Tuy nhiên, đây cũng là bài toán khó cho cả cơ quan quản lý lẫn người nộp thuế.
Nếu không làm tốt công tác chuyển đổi, có thể xảy ra các hệ quả tiêu cực như:
- Tăng tỷ lệ hộ bỏ kinh doanh do áp lực thủ tục;
- Nảy sinh tình trạng “lách luật”, kinh doanh không đăng ký;
- Gia tăng gánh nặng hành chính và chi phí vận hành cho cả hộ kinh doanh lẫn cơ quan thuế.
Chuyên gia tài chính công khuyến nghị: cần gắn cải cách thuế với chuyển đổi số toàn diện, tăng cường minh bạch nhưng vẫn đảm bảo yếu tố nhân văn – hỗ trợ đối tượng yếu thế.
📄 Kết Luận
Xóa bỏ thuế khoán không đồng nghĩa loại bỏ hộ kinh doanh. Ngược lại, nó là tiền đề để đưa khu vực này vào nền kinh tế chính thức, minh bạch hơn, tiếp cận tín dụng, bảo hiểm và các chính sách hỗ trợ của Nhà nước.
Tuy nhiên, nếu thiếu lộ trình và đồng hành từ cơ quan quản lý, điều này rất có thể dẫn đến tình trạng:
- Hộ kinh doanh bị quay lưng, chấp nhận hoạt động “không khai báo”;
- Gia tăng gánh nặng thuế đối với đối tượng yếu về quản trị;
- Phá vỡ hệ sinh thái tiểu thương, tiểu cửa – vốn là nền móng của kinh tế dân sinh.
🚀 Để chủ trương này thành công, cần một kế hoạch từng bước, minh bạch và thân thiện, đồng thời giáo dục thuế, hỗ trợ phần mềm, đường dây hỗ trợ tự động cho người dân.
Hộ kinh doanh không bị bỏ rơi, nếu hệ thống biết lắng nghe và hỗ trợ họ để chuyển mình một cách công bằng. 📈
Nguồn: vtv.vn
