Từ ngày 01/7/2025, một loạt quy định mới về chế độ thai sản sẽ chính thức có hiệu lực theo Luật Bảo hiểm xã hội sửa đổi 2024, mang đến nhiều thay đổi quan trọng nhằm bảo vệ quyền lợi của người lao động, đặc biệt là lao động nữ và người chăm sóc trẻ nhỏ. Dưới đây là tổng hợp các nội dung chính, phân tích cụ thể và những điểm đáng chú ý trong chính sách mới này.
1. Mở rộng đối tượng được hưởng chế độ thai sản
Trước đây, chỉ người lao động có giao kết hợp đồng lao động và tham gia bảo hiểm xã hội bắt buộc mới được hưởng chế độ thai sản. Tuy nhiên, từ 01/7/2025, luật mới mở rộng đối tượng như sau:
- Người lao động làm việc theo hợp đồng từ 1 tháng trở lên.
- Lao động không chuyên trách cấp xã.
- Người lao động trong lực lượng vũ trang.
- Nam giới có vợ sinh con.
Điều này giúp bao phủ rộng hơn nhóm lao động yếu thế hoặc làm việc ngắn hạn nhưng vẫn đảm bảo quyền được chăm sóc khi sinh con hoặc nuôi con nhỏ.
2. Điều kiện hưởng chế độ thai sản
Người lao động sẽ được hưởng chế độ thai sản khi đáp ứng các điều kiện sau:
- Đóng BHXH từ đủ 6 tháng trong 12 tháng trước khi sinh con hoặc nhận con nuôi.
- Trường hợp phải nghỉ dưỡng thai theo chỉ định, chỉ cần đóng đủ 3 tháng trong 12 tháng trước khi nghỉ.
Như vậy, người lao động có thời gian gián đoạn vì mất việc hoặc chuyển công tác vẫn có thể đảm bảo quyền lợi nếu thời gian đóng đủ yêu cầu.
3. Thời gian nghỉ hưởng chế độ thai sản
Tùy vào tình huống cụ thể, thời gian nghỉ được hưởng chế độ được quy định như sau:
| Trường hợp | Thời gian nghỉ hưởng chế độ BHXH |
|---|---|
| Lao động nữ sinh con | 6 tháng |
| Sinh đôi trở lên | Cộng thêm 1 tháng cho mỗi con |
| Nhận con nuôi dưới 6 tháng tuổi | 6 tháng từ ngày nhận nuôi |
| Nam giới có vợ sinh con | Từ 5 ngày đến 14 ngày |
Điểm mới đáng chú ý là cả cha hoặc mẹ nuôi đều có quyền nghỉ nếu nhận con nuôi đủ điều kiện, tạo điều kiện chăm sóc tốt hơn cho trẻ nhỏ trong thời gian đầu đời.
4. Mức hưởng chế độ thai sản
Mức hưởng được tính bằng 100% mức bình quân tiền lương đóng BHXH của người lao động trong thời gian nghỉ thai sản.
Ví dụ:
- Nếu người lao động nữ có mức lương đóng BHXH bình quân 6 tháng trước khi sinh là 10 triệu đồng, thì mỗi tháng nghỉ thai sản được hưởng 10 triệu đồng.
Ngoài ra, còn được nhận thêm:
- Trợ cấp một lần khi sinh con: bằng 2 lần mức lương cơ sở cho mỗi con sinh ra.
- Chi phí khám thai, sinh con hoặc phẫu thuật do BHYT chi trả nếu đủ điều kiện.
5. Thời gian và trách nhiệm giải quyết chế độ
Từ 2025, cơ chế giải quyết chế độ thai sản sẽ đơn giản hóa và rút ngắn thủ tục:
- Người sử dụng lao động phải nộp hồ sơ đề nghị giải quyết chế độ thai sản trong vòng 10 ngày làm việc kể từ khi người lao động nộp đủ hồ sơ.
- Cơ quan BHXH phải giải quyết và chi trả trong vòng 6 ngày làm việc từ khi nhận đủ hồ sơ hợp lệ.
Việc đẩy nhanh tiến độ sẽ hạn chế tình trạng chậm trễ chi trả, giúp người lao động nhận tiền đúng lúc cần.
6. Nam giới được mở rộng quyền lợi
Một trong những điểm đột phá là tăng vai trò của người cha trong việc chăm sóc con cái. Theo quy định mới:
- Nam giới có thể nghỉ từ 5 đến 14 ngày tùy theo số con sinh ra và tình trạng sinh (sinh thường hay sinh mổ).
- Trong trường hợp người mẹ tử vong sau sinh hoặc gặp trở ngại sức khỏe, người cha có thể nghỉ toàn bộ thời gian còn lại của chế độ thai sản.
- Nếu cả cha và mẹ đều tham gia BHXH, hai bên có thể thỏa thuận để cha nghỉ thai sản thay mẹ trong một số trường hợp đặc biệt.
Điều này góp phần thay đổi nhận thức xã hội về vai trò của nam giới trong nuôi con nhỏ, hướng tới sự chia sẻ trách nhiệm giới.
7. Quyền nghỉ dưỡng thai và khám thai
Phụ nữ mang thai được nghỉ để khám thai 5 lần, mỗi lần 1 ngày, nếu xa cơ sở y tế hoặc có biến chứng thì tối đa 2 ngày/lần.
Trường hợp thai yếu hoặc có chỉ định dưỡng thai, người lao động được nghỉ thêm theo thời gian bác sĩ yêu cầu, và vẫn được hưởng chế độ thai sản nếu đủ điều kiện đóng BHXH.
Ngoài ra, nếu phải nghỉ việc trước khi sinh vì sức khỏe, thời gian này cũng được tính vào thời gian nghỉ hưởng chế độ nếu có xác nhận y tế.
8. Quy định về nghỉ khi con ốm đau
Luật mới tiếp tục bảo lưu quyền nghỉ chăm con ốm:
- Con dưới 3 tuổi: nghỉ tối đa 20 ngày/năm/con.
- Con từ 3 đến dưới 7 tuổi: nghỉ tối đa 15 ngày/năm/con.
Thời gian nghỉ này không tính vào thời gian nghỉ phép năm, và người lao động được hưởng trợ cấp theo mức bình quân tiền lương đóng BHXH.
9. Chống lạm dụng và trục lợi BHXH
Luật BHXH mới siết chặt các hành vi gian lận, cụ thể:
- Không được khai khống hồ sơ sinh con.
- Không được giả mạo giấy tờ khám thai, giấy chứng sinh.
- Cơ quan BHXH được quyền kiểm tra chéo với bệnh viện, cơ sở y tế để xác minh thông tin.
Người vi phạm có thể bị xử lý hành chính, buộc hoàn trả số tiền đã hưởng sai và bị truy cứu trách nhiệm hình sự nếu gian lận có tổ chức.
10. Tác động và khuyến nghị
Chính sách mới về thai sản từ 01/7/2025 mang tính nhân văn cao, phù hợp xu thế tiến bộ và công bằng giới. Những người lao động cần lưu ý:
- Chủ động kiểm tra thời gian đóng BHXH để đảm bảo đủ điều kiện hưởng.
- Giữ đầy đủ hồ sơ y tế: sổ khám thai, giấy chứng sinh, giấy ra viện…
- Tham khảo ý kiến bộ phận nhân sự hoặc cơ quan BHXH địa phương để nắm rõ quyền lợi.
Chính sách mới không chỉ bảo vệ quyền lợi phụ nữ mà còn thúc đẩy vai trò chăm sóc con cái của nam giới, tạo ra môi trường làm việc tiến bộ và thân thiện hơn.
Tổng kết
Từ ngày 01/7/2025, chế độ thai sản có nhiều điểm mới đáng ghi nhận, từ việc mở rộng đối tượng, đơn giản hóa thủ tục đến tăng cường vai trò của nam giới. Đây là bước tiến rõ rệt trong chính sách an sinh xã hội Việt Nam, hướng tới một hệ thống bảo hiểm linh hoạt, nhân văn và bình đẳng hơn.
