1. Quy định mới về giấy phép kinh doanh ngành, nghề có điều kiện
Quốc hội Việt Nam vừa thông qua Luật Đầu tư (sửa đổi) với tỷ lệ đại biểu tán thành rất cao. Trong đó, một nội dung cải cách quan trọng là cắt giảm thủ tục giấy phép kinh doanh cho 38 ngành, nghề kinh doanh có điều kiện. Theo đó:
- Từ ngày 1/7/2026, 38 ngành, nghề sẽ không còn phải xin giấy phép kinh doanh như trước đây, mà thay vào đó được chuyển sang quản lý hậu kiểm.
- Các ngành, nghề thuộc danh mục này vẫn được quản lý theo tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật chuyên ngành, nhưng doanh nghiệp không phải nộp hồ sơ xin cấp phép trước khi bắt đầu hoạt động, trừ các yêu cầu bắt buộc theo pháp luật chuyên ngành.
- Danh mục ngành, nghề kinh doanh có điều kiện sau khi bãi bỏ vẫn còn khoảng 196 ngành, nghề, nhưng số lượng này đã giảm 38 lĩnh vực so với trước.
Việc chuyển từ “tiền kiểm” sang “hậu kiểm” là mục tiêu chính của thay đổi này. Cơ quan quản lý sẽ kiểm tra, giám sát việc tuân thủ pháp luật sau khi hoạt động bắt đầu, thay vì yêu cầu doanh nghiệp xin phép trước.
2. Mục tiêu và ý nghĩa của việc bỏ giấy phép
Quy định mới này được ban hành trong bối cảnh nhà nước thúc đẩy môi trường kinh doanh thông thoáng hơn và tạo điều kiện thuận lợi cho người dân, doanh nghiệp gia nhập thị trường. Mục tiêu chính gồm:
- Giảm rào cản gia nhập thị trường, giúp doanh nghiệp khởi sự dễ dàng hơn.
- Đơn giản hóa thủ tục hành chính, giảm chi phí và thời gian thực hiện các thủ tục.
- Khuyến khích tự do kinh doanh, chỉ giữ lại điều kiện cần thiết cho những lĩnh vực yêu cầu kiểm soát chặt chẽ vì lý do an toàn, quốc phòng, sức khỏe hoặc đạo đức.
- Thúc đẩy đầu tư, sản xuất, kinh doanh, đặc biệt là các hoạt động nhỏ và vừa.
3. Phạm vi áp dụng và thời điểm hiệu lực
- Quy định bãi bỏ giấy phép đối với 38 ngành, nghề sẽ có hiệu lực chính thức từ ngày 1/7/2026.
- Các ngành, nghề này khi hoạt động vẫn phải tuân thủ quy chuẩn, tiêu chuẩn chuyên ngành, luật chuyên ngành và các quy định pháp luật liên quan, nhưng không cần nộp hồ sơ xin giấy phép trước khi kinh doanh.
4. Những lĩnh vực được bãi bỏ yêu cầu giấy phép
Danh sách chi tiết 38 ngành, nghề đã bãi bỏ yêu cầu xin giấy phép kinh doanh bao gồm rất nhiều lĩnh vực thuộc các nhóm ngành khác nhau. Trong số này có:
- Tài chính – kế toán, dịch vụ kế toán, dịch vụ thủ tục thuế
- Nông nghiệp, lâm nghiệp và thủy sản
- Dịch vụ xây dựng, giao thông
- Một số lĩnh vực chuyên môn kỹ thuật và dịch vụ
- Các ngành liên quan đến kinh doanh hàng hóa, dịch vụ mà trước đây yêu cầu phải có giấy phép mới được hoạt động
Tuy nhiên, danh mục đầy đủ rất dài và chi tiết – hiện được rà soát, biên soạn chính thức thành văn bản riêng để làm cơ sở thực thi quản lý theo phương thức hậu kiểm.
5. Quản lý sau khi bãi bỏ giấy phép
Sau khi bỏ yêu cầu xin giấy phép kinh doanh, quản lý các hoạt động trong các ngành, nghề này sẽ dựa trên:
- Tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật quy định bởi cơ quan nhà nước có thẩm quyền.
- Hệ thống hậu kiểm, trong đó cơ quan quản lý có thể kiểm tra, thanh tra hoạt động của doanh nghiệp sau khi họ bắt đầu kinh doanh.
- Công bố yêu cầu và điều kiện kinh doanh, mà doanh nghiệp phải tuân thủ trong quá trình hoạt động.
Việc này giúp giảm rào cản trước khi doanh nghiệp đi vào hoạt động, nhưng vẫn giữ được sự kiểm soát, giám sát cần thiết đối với những vấn đề quan trọng.
6. Mối liên hệ với dự thảo và đề xuất trước đó
Trước khi được Quốc hội chính thức thông qua, đề xuất ban đầu của Chính phủ từng đưa ra ý kiến về việc cắt giảm ít nhất 25 đến 50 ngành, nghề khỏi danh mục kinh doanh có điều kiện, chuyển sang hậu kiểm. Đây là một phần trong nỗ lực cải thiện môi trường kinh doanh và nâng cao quyền tự do kinh doanh cho người dân và doanh nghiệp.
7. Tác động đối với doanh nghiệp và người kinh doanh
Việc loại bỏ giấy phép kinh doanh cho 38 ngành, nghề có các tác động rõ rệt sau:
Đối với doanh nghiệp
- Rút ngắn thời gian gia nhập thị trường, vì không phải chờ xét cấp giấy phép.
- Giảm chi phí tuân thủ hành chính liên quan đến lập hồ sơ, xin phép và chờ xử lý của cơ quan quản lý.
- Tăng tính minh bạch và dự đoán được chi phí hoạt động ban đầu.
- Doanh nghiệp vẫn phải đảm bảo tuân thủ tiêu chuẩn, quy chuẩn nghề nghiệp trong hoạt động kinh doanh.
Đối với người kinh doanh cá thể và startup
- Tạo thuận lợi để bắt đầu kinh doanh nhanh hơn và ít rủi ro hơn.
- Thúc đẩy tinh thần khởi nghiệp và tự do kinh doanh.
8. Kết luận
Việc bãi bỏ giấy phép kinh doanh cho 38 ngành, nghề theo Luật Đầu tư sửa đổi là bước đi mang tính cải cách mạnh mẽ nhằm tạo thuận lợi cho doanh nghiệp, thúc đẩy thị trường phát triển và giảm rào cản quản lý hành chính. Chuyển từ quản lý tiền kiểm sang hậu kiểm đặt niềm tin vào năng lực tuân thủ pháp luật của doanh nghiệp và đảm bảo giảm thiểu gánh nặng thủ tục ban đầu.
Việc này đồng thời đòi hỏi các cơ quan quản lý phải hoàn thiện hệ thống quản lý tiêu chuẩn, quy chuẩn và phương thức giám sát để bảo đảm mục tiêu hiệu quả, minh bạch và bảo vệ lợi ích cộng đồng.
