Pháp luật Việt Nam: Phân chia theo tiêu chí đối tượng điều chỉnh và phương pháp điều chỉnh

Lưu ý: Bài viết này có thể chưa cập nhật thông tin mới nên chỉ mang tính tham khảo. Để có thêm những thông tin cập nhật và tư vấn thực chất, vui lòng liên hệ với Lawscom để nhận tư vấn miễn phí từ luật sư. 

Nhận tư vấn từ chuyên gia

Pháp luật Việt Nam: Phân chia theo tiêu chí đối tượng điều chỉnh và phương pháp điều chỉnh

Pháp luật là hệ thống các quy tắc xử sự mang tính bắt buộc chung do Nhà nước ban hành và bảo đảm thực hiện nhằm điều chỉnh các quan hệ xã hội. Trong hệ thống pháp luật Việt Nam hiện hành, pháp luật được phân chia thành ba nhóm lớn dựa trên tiêu chí đối tượng điều chỉnh và phương pháp điều chỉnh. Đây là cơ sở để nhận diện đặc điểm, phạm vi áp dụng và vai trò của từng ngành luật trong đời sống pháp lý.

1. Nhóm pháp luật công (Public Law)

👉 Mục đích: Điều chỉnh quan hệ giữa Nhà nước và cá nhân, tổ chức, thường là quan hệ mang tính quyền lực – phục tùng. Trong các quan hệ này, Nhà nước giữ vai trò là chủ thể mang quyền lực công.

📚 Bao gồm:

  • Luật Hiến pháp – quy định nền tảng về tổ chức bộ máy nhà nước, quyền và nghĩa vụ cơ bản của công dân.
  • Luật Hành chính – điều chỉnh hoạt động của cơ quan hành chính nhà nước và mối quan hệ với cá nhân, tổ chức.
  • Luật Hình sự – quy định các hành vi bị coi là tội phạm và hình phạt tương ứng.
  • Luật Tố tụng hình sự, Luật Tố tụng hành chính – quy định trình tự, thủ tục giải quyết các vụ án hình sự và hành chính.
  • Luật về Tài chính, Luật về Thuế, Luật Ngân sách nhà nước – điều chỉnh việc thu, chi, quản lý tài chính công và tài sản nhà nước.

2. Nhóm pháp luật tư (Private Law)

👉 Mục đích: Điều chỉnh quan hệ giữa các cá nhân, tổ chức với nhau, trong đó các bên bình đẳng về địa vị pháp lý và tự do thỏa thuận trên nguyên tắc tự nguyện.

📚 Bao gồm:

  • Bộ luật Dân sự – là luật gốc điều chỉnh quan hệ tài sản và nhân thân giữa các cá nhân, pháp nhân.
  • Luật Hôn nhân và gia đình – điều chỉnh quan hệ giữa các thành viên trong gia đình.
  • Luật Thương mại – áp dụng cho các hoạt động thương mại của thương nhân.
  • Luật Doanh nghiệp – điều chỉnh tổ chức và hoạt động của doanh nghiệp.
  • Luật Sở hữu trí tuệ – bảo hộ quyền sở hữu trí tuệ.
  • Luật Đất đai – điều chỉnh quyền sử dụng đất, bao gồm cả giao dịch chuyển nhượng, tặng cho.
  • Luật Kinh doanh bất động sản – điều chỉnh việc đầu tư, kinh doanh BĐS của tổ chức, cá nhân.

3. Nhóm pháp luật hỗn hợp

👉 Là những ngành luật vừa có tính chất công, vừa có tính chất tư, điều chỉnh các quan hệ xã hội đặc thù, đòi hỏi cơ chế pháp lý vừa bảo đảm quyền tự do, vừa có sự kiểm soát từ Nhà nước.

📚 Ví dụ:

  • Luật Lao động – quan hệ lao động giữa người lao động và người sử dụng lao động.
  • Luật Môi trường – điều chỉnh hoạt động bảo vệ môi trường, có yếu tố cộng đồng và nghĩa vụ pháp lý.
  • Luật Cạnh tranh – điều chỉnh hành vi hạn chế cạnh tranh, chống độc quyền.
  • Luật Đầu tư – điều chỉnh hoạt động đầu tư trong và ngoài nước.
  • Luật Trọng tài thương mại – giải quyết tranh chấp ngoài Tòa án, nhưng dưới sự giám sát của hệ thống tư pháp.
  • Luật Tố tụng dân sự – là thủ tục công giải quyết tranh chấp tư.

⚖️ Tóm tắt bảng phân chia pháp luật Việt Nam

Nhóm luậtTính chấtQuan hệ điển hìnhVí dụ điển hình
Công phápCông quyềnNhà nước ↔ cá nhân/tổ chứcHình sự, Hiến pháp, Hành chính
Tư phápBình đẳngCá nhân ↔ Cá nhân (hoặc tổ chức)Dân sự, Thương mại, Hôn nhân
Hỗn hợpCả công và tưCá nhân ↔ Tổ chức, có yếu tố can thiệp nhà nướcLao động, Môi trường, Đầu tư

📝 Kết luận

Việc phân chia pháp luật thành các nhóm công, tư và hỗn hợp không chỉ giúp hệ thống hóa tri thức pháp lý mà còn hỗ trợ cho việc vận dụng đúng quy định pháp luật trong từng lĩnh vực. Với vai trò là công cụ điều chỉnh các quan hệ xã hội, pháp luật luôn cần được hiểu đúng và áp dụng hiệu quả trong thực tiễn đời sống và hoạt động nhà nước.