⚖️ 1. Di chúc và vai trò của di chúc
Di chúc là văn bản hoặc lời nói thể hiện ý chí của cá nhân về việc chuyển tài sản của mình cho người khác sau khi qua đời. Đây là cơ sở pháp lý quan trọng giúp:
- Xác định rõ ai là người thừa kế;
- Phân chia tài sản theo đúng ý nguyện của người để lại di sản;
- Hạn chế tối đa tranh chấp giữa các thành viên trong gia đình.
Tuy nhiên, thực tế tại Việt Nam, rất nhiều người không lập di chúc trước khi qua đời, dẫn đến việc tài sản thừa kế được phân chia theo pháp luật (thường là chia đều theo hàng thừa kế). Chính điều này dễ nảy sinh nhiều tranh chấp.
🚩 2. Các dạng tranh chấp dễ xảy ra khi không có di chúc
🔥 a) Tranh chấp về xác định ai là người thừa kế hợp pháp
- Không có di chúc → phải áp dụng quy định tại Điều 651 Bộ luật Dân sự 2015 về các hàng thừa kế.
- Dễ xảy ra tranh cãi giữa vợ/chồng, con riêng, con ngoài giá thú, con nuôi, cha mẹ của người mất…
- Một số người có thể bị che giấu hoặc cố ý loại khỏi hàng thừa kế.
🛑 Ví dụ: Con riêng không được công nhận, người vợ sau tranh chấp với con riêng của chồng.
🔥 b) Tranh chấp về tài sản nào là di sản, tài sản nào là tài sản riêng của người khác
- Phân biệt giữa tài sản chung vợ chồng và tài sản riêng của người để lại di sản;
- Tài sản hình thành trong hôn nhân, cho tặng riêng, hoặc thừa kế riêng… nếu không có giấy tờ chứng minh rõ ràng → dễ tranh chấp.
🛑 Ví dụ: Căn nhà chung nhưng đứng tên người chồng, khi chồng mất, vợ và con tranh cãi xem đó là tài sản chung hay riêng.
🔥 c) Tranh chấp do có người không thừa kế được nhưng vẫn đòi chia di sản
Người bị truất quyền thừa kế (ví dụ: ngược đãi cha mẹ) theo quy định tại Điều 621 Bộ luật Dân sự có thể vẫn tìm cách tranh chấp vì không có di chúc ghi nhận rõ.
- Người không thuộc hàng thừa kế theo luật nhưng cho rằng có công chăm sóc, phụng dưỡng cũng có thể kiện đòi chia phần.
🔥 d) Tranh chấp do một số người chiếm giữ tài sản, không tự nguyện phân chia
- Thường xảy ra trong trường hợp một người đứng tên giữ tài sản (ví dụ sổ đỏ, tài khoản ngân hàng) và không đồng ý chia cho các đồng thừa kế khác.
- Không có di chúc nên không ai có quyền ưu tiên quản lý di sản.
🛑 Ví dụ: Một người con giữ sổ đỏ đất đai của cha mẹ đã mất và không cho các anh chị em khác được hưởng phần của mình.
🔥 e) Tranh chấp về công sức đóng góp vào khối tài sản thừa kế
- Một số người cho rằng họ đã bỏ công chăm sóc, bảo quản, đóng góp làm tăng giá trị tài sản (ví dụ: sửa nhà, canh tác đất) → yêu cầu được chia phần nhiều hơn.
- Không có di chúc ghi nhận công sức → dễ dẫn đến tranh cãi.
🌿 3. Giải pháp hạn chế tranh chấp thừa kế
- Chủ động lập di chúc sớm, rõ ràng, hợp pháp (nên công chứng hoặc chứng thực);
- Ghi cụ thể: người được hưởng, phần tài sản cụ thể, công sức người chăm sóc;
- Xác định rõ tài sản riêng, tài sản chung;
- Cân nhắc lập hợp đồng ủy quyền giữ, công bố di chúc hoặc chọn người quản lý di sản;
- Thường xuyên cập nhật, sửa đổi di chúc nếu có biến động tài sản hoặc thay đổi ý chí.
🎯 4. Kết luận
Việc không có di chúc để lại không chỉ khiến di sản không được phân chia theo ý nguyện của người đã khuất, mà còn là nguyên nhân chính dẫn đến những mâu thuẫn, xung đột kéo dài giữa người thân trong gia đình. Vì vậy, việc lập di chúc minh bạch, đầy đủ ngay từ sớm là cách tốt nhất để phòng tránh các tranh chấp không đáng có, giữ gìn tình cảm gia đình và sự bình yên sau cùng cho người đã mất.
