Thẩm quyền và hệ thống Tòa án nhân dân có sự thay đổi sau ngày 1/7/2025:
- TAND Tối cao
- TAND cấp tỉnh, thành phố
- TAND khu vực (tương đương cấp huyện cũ)
Điều này được xác lập sau khi Quốc hội thông qua Luật sửa đổi, bổ sung một số điều liên quan đến Bộ luật Tố tụng Dân sự (BLTTDS), Bộ luật Tố tụng Hành chính, Bộ luật Tố tụng Hình sự, Luật Phá sản, Luật Hòa giải – đối thoại tại Tòa án…
Trong “Nghị quyết 01/2025” của Hội đồng Thẩm phán TAND Tối cao, TAND khu vực được giao thêm nhiều nhiệm vụ, thẩm quyền mới, bảo đảm cho bộ máy tòa án hoạt động thống nhất và hiệu quả hơn.
1. Thẩm quyền trong lĩnh vực dân sự & hành chính
- Xét xử sơ thẩm hầu như tất cả vụ án dân sự, hành chính
- Hoà giải – đối thoại tại Tòa án
- Chuyển vụ việc từ cấp tỉnh
- Yêu cầu hủy, đăng ký phán quyết trọng tài (thuộc thẩm quyền TAND cấp tỉnh)
Tóm tắt thẩm quyền:
| Vụ việc | TAND khu vực | Ghi chú |
|---|---|---|
| Dân sự/hành chính | Có | Trừ trọng tài |
| Phá sản | Có | Theo địa bàn |
| Hòa giải/đối thoại | Có | + chuyển giao |
| Phán quyết trọng tài | Không | TAND tỉnh |
2. Thẩm quyền trong lĩnh vực hình sự
- Xét xử sơ thẩm các tội đến 20 năm tù
- Phân định với TAND cấp tỉnh
Tóm tắt thẩm quyền:
| Loại vụ án | Khu vực | Cấp tỉnh |
|---|---|---|
| Tội đến 20 năm | Có | Không |
| Vụ phức tạp | Không | Có |
| Cán bộ, chức sắc | Không | Có |
3. Xử lý vụ án đang xử
Việc xử lý các vụ án đang trong quá trình giải quyết trước thời điểm ngày 1/7/2025 được thực hiện như sau:
- Đối với các vụ việc mà TAND cấp tỉnh đã tiếp nhận hồ sơ nhưng chưa ra quyết định thụ lý, thì các hồ sơ này sẽ được chuyển giao về TAND khu vực có thẩm quyền địa bàn để thực hiện thụ lý và giải quyết.
- Trường hợp hồ sơ vụ việc đã được TAND cấp tỉnh thụ lý trước ngày 1/7/2025, thì TAND cấp tỉnh vẫn tiếp tục giải quyết cho đến khi có bản án hoặc quyết định cuối cùng.
- Với các vụ việc mà TAND cấp huyện cũ đã thụ lý, thì từ 1/7/2025, toàn bộ hồ sơ và nhiệm vụ giải quyết sẽ được bàn giao lại cho TAND khu vực tương ứng (do TAND khu vực kế thừa chức năng từ TAND cấp huyện).
Cách thức chuyển giao được quy định cụ thể để bảo đảm không gián đoạn tiến trình tố tụng và quyền lợi của các bên liên quan.
4. Năng lực khác của TAND khu vực
Ngoài thẩm quyền xét xử sơ thẩm các vụ việc dân sự, hành chính và hình sự, TAND khu vực còn được giao các nhiệm vụ bổ sung để nâng cao hiệu quả hoạt động tư pháp ở cấp cơ sở:
- Xét xử phá sản: Các vụ việc yêu cầu mở thủ tục phá sản theo quy định của Luật Phá sản sẽ do TAND khu vực thụ lý và xét xử nếu thuộc thẩm quyền địa bàn, bao gồm cả doanh nghiệp và hợp tác xã mất khả năng thanh toán.
- Giải quyết khiếu nại, tố cáo: TAND khu vực có thẩm quyền giải quyết các khiếu nại, tố cáo trong hoạt động tố tụng dân sự, hành chính hoặc hình sự ở cấp khu vực, đặc biệt là những khiếu nại liên quan đến hành vi, quyết định tố tụng của cán bộ tư pháp cấp cơ sở.
- Kiến nghị giám đốc thẩm, tái thẩm: Trong các trường hợp bản án, quyết định đã có hiệu lực pháp luật nhưng phát hiện sai sót nghiêm trọng, TAND khu vực có quyền kiến nghị lên cấp phúc thẩm để xem xét lại theo thủ tục giám đốc thẩm hoặc tái thẩm.
- Ủy thác tư pháp, chuyển giao người bị kết án: TAND khu vực có thể tiếp nhận và xử lý các hồ sơ liên quan đến yêu cầu ủy thác tư pháp trong và ngoài nước, hoặc thực hiện chuyển giao người bị kết án theo quy định pháp luật và các hiệp định quốc tế mà Việt Nam tham gia.
5. Vai trò TAND cấp tỉnh
Sau khi TAND khu vực đi vào hoạt động, TAND cấp tỉnh tập trung thực hiện các chức năng cấp cao hơn trong hệ thống xét xử:
- Xét xử phúc thẩm: Giải quyết kháng cáo, kháng nghị đối với các bản án, quyết định sơ thẩm do TAND khu vực ban hành.
- Giải quyết phán quyết trọng tài và các vụ việc đối ngoại: Vẫn giữ thẩm quyền thụ lý, giải quyết yêu cầu hủy phán quyết trọng tài thương mại và công nhận, cho thi hành phán quyết của trọng tài nước ngoài tại Việt Nam.
- Xét xử sơ thẩm các vụ hình sự phức tạp: Bao gồm vụ án có tính chất nghiêm trọng, dư luận xã hội lớn hoặc liên quan đến cán bộ lãnh đạo cấp tỉnh trở lên, chức sắc tôn giáo, người có ảnh hưởng đặc biệt trong cộng đồng.
- Giám đốc thẩm và tái thẩm: Xem xét lại các bản án, quyết định đã có hiệu lực pháp luật của TAND khu vực hoặc cấp huyện cũ trong trường hợp phát hiện sai sót nghiêm trọng về tố tụng hoặc nội dung.
6. Tác động
Việc thành lập và vận hành TAND khu vực mang lại nhiều tác động tích cực cho hệ thống tư pháp:
- Tinh gọn bộ máy: Việc hợp nhất TAND cấp huyện thành TAND khu vực giúp giảm bớt đầu mối, tổ chức gọn nhẹ nhưng hiệu quả hơn.
- Phân định rõ ràng chức năng, thẩm quyền: Giúp tránh chồng chéo, tăng tính chuyên môn hóa trong công tác xét xử.
- Nâng cao hiệu quả và chất lượng: TAND khu vực được tổ chức chuyên nghiệp hơn, có cơ chế nhân sự và quản lý tốt hơn so với cấp huyện trước đây.
- Tăng cường khả năng tiếp cận công lý: Người dân ở các khu vực xa trung tâm hành chính vẫn có thể tiếp cận hệ thống xét xử có chất lượng tương đương cấp tỉnh.
- Giảm tải cho TAND cấp tỉnh và TAND Tối cao: Giúp các cấp tòa cao hơn tập trung xử lý các vụ việc đặc biệt phức tạp hoặc có ảnh hưởng lớn về mặt chính sách pháp luật.
7. Câu hỏi thường gặp
Hỏi: Nếu tôi có tranh chấp dân sự về đất đai tại huyện A thì nộp đơn khởi kiện ở đâu? Đáp: Từ ngày 1/7/2025, bạn sẽ nộp đơn khởi kiện tại TAND khu vực phụ trách huyện A. Ví dụ, nếu huyện A thuộc địa bàn do TAND khu vực X quản lý (theo quy hoạch tòa án), thì bạn gửi đơn đến TAND khu vực X, không còn gửi về TAND huyện A như trước đây.
Hỏi: Tôi đã nộp đơn kiện trước 1/7/2025 tại TAND tỉnh nhưng chưa được thụ lý thì sao? Đáp: Hồ sơ của bạn sẽ được chuyển về TAND khu vực có thẩm quyền theo địa bàn để thụ lý.
Hỏi: Tôi kháng cáo bản án dân sự sơ thẩm của TAND khu vực thì tòa nào xử? Đáp: TAND cấp tỉnh sẽ thụ lý, xét xử phúc thẩm vụ án của bạn.
Hỏi: Phán quyết trọng tài có được TAND khu vực xét xử không? Đáp: Không. Thẩm quyền giải quyết yêu cầu hủy hoặc công nhận phán quyết trọng tài vẫn thuộc về TAND cấp tỉnh.
